Vrijplaats voor kunst



Er ligt een laagje ijs op de daken van Berlijn. De lucht is stralend blauw en de zon blikkert op het reclamelogo van Bayer wat langzaam rondjes draait. Na een ontbijt met koffie en broodjes zalm stappen we op de fiets voor een rondje kunst en cultuur. Tamelijk onverwachts stuiten we op het Holocaustmonument. Grote blokken beton die beginnen als platte graven, rijzen uit de grond. Op andere plekken verdwijnen de kolossen beton juist in de grond omdat het monument afloopt in de diepte. Het is een doolhof van steen met rechte lijnen die elkaar steeds kruisen. Beer en ik lopen er langzaam doorheen en laten de zwaarte spreken. Het is een plek waar veel bussen met toeristen afgeleverd worden. We fietsen verder naar Oost Berlijn en pauzeren als we een galerie zien links of rechts. We zitten voor hedendaagse moderne kunst nog niet helemaal in de goede wijken vermoed ik. Het aanbod valt wat tegen. Tamelijk toevallig ontdekken we een vrijplaats voor kunst in een monumentaal pand aan de Oranienburgerstrasse. Zo heb je ze niet in Nederland. Kunsthaus Tacheles barst van de graffiti op binnen- en buitenmuren. Een gigantisch trappenhuis met brede trappen en gekrulde leuningen brengt ons in acht verdiepingen naar boven. Daar bevinden zich de ateliers van een handje vol kunstenaars. Schilderijen, sieraden van oud zilver bestek, geverfde T-shirts, posters en installaties. Een creatieve vrijplaats voor kunstenaars die zich buiten voortzet. Daar worden grote beelden van plaatstaal gemaakt en de ateliers hier zijn niet meer dan overdekte hutten en tenten, dichtgespijkerd met plastic tegen regen en kou. Het oogt als een dorp vol stadsnomaden. Een creatief broeinest van kunst en cultuur.

Berlijn

We worden wakker van voorbijrijdende treinen en metro’s. Elke twee minuten dendert er weer iets langs. Metro, trein of TGV. We zitten midden in het centrum onder de rook van het Hilton hotel. Als we naar buiten kijken zien we natte sneeuwvlokken. Weliswaar piepklein maar onmiskenbaar nat en koud. Eerst maar even alle kachels aan en lekker ontbijten. We zetten koers naar het Hamburger Bahnhof en pakken stoer de vouwfietsen. Beer met een hoed op en ik met een pet tegen de nattigheid. We komen langs de Rijksdag die inderdaad helemaal afgezet is en op alle hoeken bewaakt wordt met politie. Er schijnt een terroristische aanslag op de glazen koepel beraamd te zijn in februari 2011. Er zijn al twee terroristen in het land en een aantal moet nog komen. Uit voorzorg mogen toeristen de koepel niet meer bezoeken. Jammer, het ziet er indrukwekkend uit en vanuit de koepel heb je prachtig zicht op Berlijn. We fietsen langs de Brandenburger Tor, een imposant monument dat vroeger de grens tussen Oost en West markeerde. Later op de dag zien we nog brokstukken van de muur op Postdammer Platz. Vol met graffiti. Foto’s vertellen het verhaal van toen en nu. Auto’s die pal tegen de muur geparkeerd staan, families die staan te praten bij de muur, het geeft me een onwerkelijk gevoel. Hoe ver gaan mensen om hun territorium af te bakenen. De muur liep dwars door woonwijken heen en rukte families uiteen. Ik kan het niet laten een brokstukje van de muur te kopen met de graffiti er nog op voor de jongens thuis. De toeristenwinkel ligt er vol mee maar voor mij is het uniek. We kopen twee boeken met graffiti en streetart voor Sinterklaas. Justus is erg dol op graffiti en wil al maanden spuitbussen kopen. Jelle is bezig met kunstige letters maken. Het zijn kleurrijke boeken ter inspiratie en vertellen het verhaal van de muur door de ogen van kunstenaars. Aangekomen bij Hamburger Bahnhof drinken we eerst cappuccino bij het kunstcafé Sarah Wiener. Ze serveren heerlijke cheesecake en citroentaart. Het museum is gevestigd in het oude station. In de hal en de ruimte erachter zie je nog de stationsbogen en de route naar de keldergewelven loopt via de trappen die vroeger naar de treinen leidden. Een bijzonder gebouw met kunst van Joseph Buys, Anselm Kiefer en Robert Rausschenberg. Het werk van Rausschenberg heb ik al eerder gezien in Barcelona. Hij werkt veel met vondsten, oude deuren, kozijnen en oud roest. Het meest word ik getroffen door het immense werk van Kiefer. Monumentale doeken met verf, materie en objecten in donkere tinten. Het zijn landschappen waar je in kunt dwalen. Geen vrolijke kunst. De materialen die hij gebruikt zijn ook zwaar zoals lood. Hij maakt er een duikboot van en bevestigt die bovenaan zijn grote doek met schroeven en bouten. Hele stukken verkoolde boomstam hangen los in het schilderij. Achterin de zaal hangt een supergroot werk met hele lappen lood erop. Ertussen kleine kanten, verweerde jurkjes en kledingstukken. Draden hangen los van het doek af dat wel veertig centimeter naar voren steekt op sommige plaatsen. In zijn werk gebruikt hij niet alleen verf maar ook stro, zand, glas, as, beton, ijzer, klei en lood. In het midden van de zaal staat een groot vliegtuig van plakken lood. Tussen de gestapelde lagen steken droogbloemen uit. Het werk van Kiefer verwijst naar historische gebeurtenissen zoals de oorlog. Vernietiging, verval en destructie zijn grote thema’s in zijn werk.

Rendieren in station

De lopende tentoonstelling in het voormalige station Hamburger Bahnhof isSomavan Carsten Holler. Hij is kunstenaar en onderzoeker. De grote zaal beneden is vol gestort met stro waarop rendieren lopen. Een doordringende pislucht vult onze neusgaten. Laat de dierenbescherming het niet horen want de rendieren komen op mij erg ongelukkig over. Deze kunstenaar doet onderzoek naar een drank die verlichting schenkt en onsterfelijkheid belooft. Hij baseert zich op oude geschriften uit het Sanskriet. Door het eten van vliegenzwammen worden stoffen in de urine uitgescheiden. Rendieren eten van nature vliegenzwammen. De vliegenzwammen liggen opgestapeld in vitrine’s als voer voor de rendieren. De urine van zes rendieren met bestanddelen van de gegeten paddestoelen staat in potten ernaast. De overige zes rendieren krijgen geen paddestoelen te eten. Deze verlichte urine wordt in een dubbelblind onderzoek aan muizen en kanaries gegeven. Boven de rendieren hangen twee grote kooien met kanaries erin aan een weegschaal. Hun gedrag wordt bestudeerd. Vliegen ze anders door de paddenstoelen. Ook het gedrag en de interactie tussen de rendieren wordt bestudeerd. Door wie? Door de bezoekers. Er is een tribune ingericht. Er is ook een bed ingericht voor bezoekers die via participerende observatie het onderzoek kunnen volgen. Beer en ik zijn er te ongeduldig voor. Dit is niet helemaal mijn vorm van kunst. We willen nog zoveel zien.

Snijbonensnijder

Als kunstenaar bof ik met een creatief beroep. Je onderdompelen in kleur en vorm en iets scheppen uit het niets geeft veel voldoening. Toc...