Het leven als spel

Op een avond in de krokusvakantie tijdens onze zoonloze week, kropen mijn lief en ik achter de iMac voor de meeslepende film La Vita `e Bella. Een prachtige Italiaanse film die speelt rond de oorlogsjaren. De opening is het romantische liefdesverhaal tussen Oscar en Dora. De humor en speelsheid van Oscar zijn hartverwarmend. Zijn geliefde wordt hem letterlijk in de schoot geworpen in een hooiberg en hij noemt haar keer op keer 'mijn liefste prinses'. In het Italiaans klinkt dat honderd keer opwindender. Oscar is een levenskunstenaar die van elke tegenslag een uitdaging maakt. Zo maakt hij zijn leven vol ervaringen tot een spel, waarin helaas soms vals gespeeld wordt maar dat lijkt hem niet te hinderen. Als de oorlog uitbreekt en hij als jood wordt gedeporteerd met zijn zoontje, blijft hij geloven in de kracht van de verbeelding. Zelfs als hij gescheiden wordt van zijn grote liefde, laat hij zich niet uit het veld slaan. Hij spiegelt zijn zoontje een groot spel voor, met strenge regels van de bewakers maar ook met fantastische prijzen. Een aangrijpend maar ook komisch moment in de film is zijn vertaling van de Duitse commandant die de gevangenen hun plichten toeblaft. Hij vertaalt het voor zijn kameraden en voor zijn zoontje met een kwinkslag; hij verstaat niet eens Duits. Hij verzint zijn eigen regels en voert een show op met Italiaans temperament en zijn zoontje gaat mee in de fantasie. Zo wisselen indringende beelden van barakken, gestreepte pyama's en indoctrinatie af met lichte, humoristische en ontroerende scènes. Dit kleine jongetje lijkt te ontkomen aan de dood en aan een trauma door de levenskunst van zijn vader die daarvoor een groot offer brengt. Voor iemand die zo het leven leeft, de speelsheid kan vasthouden zelfs in oorlogstijd, heb ik grote bewondering. Deze ontroerende film is een must-see.
Heel vreemd was het om de volgende dag in de Kunsthal van Rotterdam te lopen en alles tastbaar uitgestald te zien in de tentoonstelling De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen. De gestreepte pyjama werd tastbare werkelijkheid evenals de gasvrije kinderwagen met dichtgeschroefd glas van prinses Juliana, de knikkers van Anne Frank, de fietsen met houten banden en de gele lap met talloze sterren waarin een sierlijke J gekalligragfeerd is. Hoe wrang om die J zo mooi mogelijk te tekenen midden op die stigmatiserende ster. De gele jodenster die Oscar en Dora droegen in de film, ligt hier nu realisitsch in een vitrine. Ook de grote tank van de bevrijders die in de film La Vita `e Bella een prominente rol speelt, is aanwezig op de statig zwarte presentatieblokken in de Kunsthal. Deze tentoonstelling is waardig en ingetogen vorm gegeven en een must-see voor iedereen die de oorlog tastbaar wil beleven. Eigenlijk loop je weer even door de film. De tentoonstelling in de Kunsthal is nog te zien t/m 5 mei.

Dienstbaarheid

‘Mam, dit wil ik doen’. Zoonlief gooit een fullcolour glossy folder op tafel. Vandaag is hij naar een voorlichtingsbijeenkomst geweest voor hbo-studies. Heel lang heeft hij niet geweten wat hij moest doen na zijn school en nu twinkelen zijn ogen, blij dat hij ‘iets’ heeft gevonden. Wij ook. ‘Het is wel een beetje duur’ voegt hij er nog bedremmeld aan toe. ‘Een particuliere opleiding in Rotterdam geloof ik’.  Rotterdam! De stad waar ik ben opgegroeid en nu nog steeds graag kom vanwege de recht-voor-z’n-raap-mentaliteit. Ik beloof hem dat ik de folder zal doorploegen. ‘s Avonds na het eten pak ik het mooi vorm gegeven boekje in stemmig zwart en rood. De Engelse termen druipen van de bladzijden: hospitality, sales, international business, evenementen management en entrepreneurship. Anthony Robbins opent met zijn statement: ‘The path to succes is to take massive, determined action.’ Op donderdag moeten de leerlingen in pak komen. Ik glimlach, zoonlief loopt tot nu toe alleen in Hoodies en jeans. Ik bekijk de foto’s van de gladgeschoren, schone jongens en de keurige meisjes met strakke paardenstaarten. Mijn oog valt op een quote van een leerling die haar zomerstage in Maleisië heeft gedaan: ‘In Azië is de gast geen koning, maar een god’ en ze voegt er fijntjes aan toe: ‘hier kan het westen een voorbeeld aan nemen.’Discipline, doorzettingsvermogen en 100% klantgericht doen, denken, en handelen. Dat is waar deze businessopleiding in uitblinkt. Ik mijmer over mijn reis naar Azië. Ik verheug me op die enorme klantvriendelijkheid en gastvrijheid. Binnenkort vertrek ik naar Bali, het land van vriendelijkheid, lotusbloemen, bloemenoffers en gevouwen kunststukjes van baddoeken op je hotelbed. Het is de eerste keer dat ik naar Azië ga en ik ben benieuwd hoe die dienstbare mentaliteit mij gaat raken. Welke kanten van mij komen in het licht? Hoe dienstbaar ben ik? Of gaat een onderdanige houding me vreselijk irriteren? Het eerste enthousiasme van zoonlief is inmiddels wat getemperd. Hij gaat binnenkort een open dag bezoeken van deze peperdure, klantgerichte business opleiding in Rotterdam... en dan zien we wel verder.

Wat mij raakte in het Rijks

De eregalerij, Rembrandt, Van Gogh, de moderne kunst vanaf 1900; ik heb het allemaal bewonderd in het Rijksmuseum. Wat mij echt raakte was de fototentoonstelling van Henk Wildschut waar ik min of meer toevallig tegenaan liep. Indrukwekkende foto's die door je ziel snijden zoals een lopende band met zachte, gele kuikentjes, die zo van de lopende band donderen met de pootjes nog in de lucht, de vleugeltjes angstvallig gespreid. Het onderschrift bij de foto luidt: Halffabrikaat. Een zielig kalfje poseert met als titel: 119 kg. De tijd dat koeien namen als Bertha kregen, ligt ver achter ons. De fokstier die vastgeketend staat en er alleen is voor zaadproductie met als sobere titel: Zaad. De onmetelijke vlakte aan bruine kippen, in rekken gepropt en scharrelend, elkaar verdrukkend over een betonnen vloer. De titel luidt: 2.400 m2. De idylle van moestuintjes en kleinschalig kipjes houden wordt hiermee om zeep geholpen. Export van dieren en voedsel is big business. Die zeven miljard mensen op aarde moet gevoed worden en Nederland draagt daar als tweede grootste exportland op deze manier aan bij. Je zou er spontaan vegetarisch van worden. Het fotoproject blijkt een opdracht te zijn van het Rijksmuseum in samenspraak met NRC Handelsblad. Wildschut fotografeerde voor Document Nederland Ons dagelijks brood en bracht de Nederlandse voedselproductie van groenten, fruit, vlees, melk, vis en eieren in beeld. Zelf zegt hij daarover: "Alles in ons voedselproces is gerelateerd aan economie, efficiency en rendement. Ik begon deze opdracht met het idee dat er van alles mis is met ons voedselsysteem. Ik ben daar veel genuanceerder over gaan denken. Grootschaligheid leidt ook tot innovatie, energiebesparing, betere controle op de kwaliteit van onze voeding en zelfs meer dierenwelzijn.' De tentoonstelling is nog te zien t/m 7 januari in het Rijksmuseum Amsterdam. Benieuwd wie de opdracht voor 2014 krijgt.

Respect voor Wubbo

Niet zelden ben ik zo geraakt door een filmpje dat voorbij kwam via social media. Het gaat om voormalig astronaut en natuurkundige Wubbo Ockels. Hij deelt met een groot publiek dat hij uitgezaaide nierkanker heeft. Kanker is overal. Iedreen kan het overkomen. Maar nu ik zelf boven de vijftig ben komen dit soort kanker-berichten steeds vaker voor in mijn directe omgeving. Familie, een cursist, een vriendin krijgen vaak bij toeval het slechte nieuws te horen. Als je te horen krijgt dat je kanker krijgt, beland je in een rollercoaster. Van medische behandeling naar operatie, van ziekenhuis naar ziekenhuis. Maar vlak daarvoor zit vaak een moment van stilte, van waarheid, van 'dit doet er toe'. Het zet je leven even in perspectief. Wubbo beschrijft dat moment. Hij heeft het ook over rouw en zet daar iets tegenover. Wat hij daarna laat zien is een tantrische dans voor zijn lichaam. Het liefdevol omarmen van zijn zieke lijf en het leven zelf. Kijk en geniet. Ik kreeg er kippenvel van.

Hiphop, theater en zingen

'Mam, zijn we er al' hoorde ik vroeger tijdens vakantieritten vaak vanaf de achterbank. Dat waren niet de fijnste momenten als peuters begonnen te zeuren. Nu hoor ik niets. Inmiddels zijn het pubers. Sinds de digitale revolutie zit de oudste met zijn ogen dicht, koptelefoon op, verdiept in zijn muziek. De jongste zit ingeklemd tussen tassen en kussens met de laptop op schoot en oortjes in. Waarschijnlijk een spannende actiefilm. Nu zeur ik vanaf de voorbank: 'Jongens, kijk eens om je heen. Krijtrotsen, we zijn in Frankrijk.' 'Uehhh?...oh, ja chill'. Vakantie met pubers is best lastig maar deze zomer hebben we het ei van Columbus gevonden. Theatercamping Charme op een bosrijke camping bij Bourges even onder Parijs was voor ieder van ons geweldig. Manlief belandde in een oud-middeleeuws stuk en speelde een bezopen echtgenoot die bedrogen werd. Hij heeft dagenlang teksten zitten leren op een klapstoeltje voor de caravan. Het resultaat was een wervelend theaterstuk op een open kar in het dorpje Coullons met een showballet als voorafje. Ik rapte deze week in een hiphoporkest waarbij we zelf de ritmes maakten: poffertjes, krekkertjes, poffertjes, krekkertjes. Als je dat snel zegt met veel nadruk op de p's en k's krijg je prachtige ritmes. De dag erna speelde ik net zo makkelijk in de openingsscène van de musical Belle en het Beest. De docenten bij Charme zijn allemaal muziek- en theaterdocenten. Soms werken ze samen aan een productie zoals deze week de muziekdocent Gabriella's song instudeerde; de theaterdocent maakte er scènes bij gebaseerd op de film 'As it is in Heaven'. Een indrukwekkend geheel (wat stil begint) dat je samen in een dag in elkaar zet! Verder is er beeldende kunst, schrijven, dans, video en elke dag kies je weer een nieuwe uitdaging. Beide zoons hebben vrienden gemaakt en het heerlijk gehad. De oudste zat in een aparte groep van 16-20 jaar waarmee ze een theatrale voorstelling maakten. Dit jaar ging het over groepsdruk, identiteit en uitsluiting. Ben je de zwakste of de sterkste? Een behoorlijk confronterend thema wat met de groep uitgediept wordt. Deze jongeren kamperen los van hun ouders op een eigen veld en zorgen zelf voor hun maaltijden. Door de uitstekende begeleiding zie je ze allemaal een beetje groeien in zo'n week. Nee, volgend jaar weet ik het wel. We gaan lekker twee weken naar Charme.

Organisch leven

Een zelfbedachte term van mijn man: organisch leven. We zitten in de tuin onder onze druivenstruik tijdens een zwoele zomeravond met een glaasje en praten wat over ons doorgaans drukke leven. Een leven dat ik aan elkaar plak met afspraken, lijstjes en schema's. Het voordeel hiervan is dat er veel gebeurt; het nadeel is dat ik me soms voortgestuwd voel van plicht naar plicht, van afspraak naar afspraak. Zelfs de leuke dingen worden dan verplichtingen. Manlief noemt dit 'geagendeerd leven'. Daar tegenover stelt hij 'organisch leven' wat een meebewegen is met de flow, met het leven zelf.  En je begrijpt het al: ik ben meer van de agenda en hij meer van de flow. Deze combinatie van eigenschappen leidt soms tot botsingen in onze relatie, maar vaker tot inspirerende gesprekken. We houden elkaar een spiegel voor. Voorlopig zit manlief nu heel geagendeerd zijn btw-administratie te doen terwijl het buiten zesentwintig graden is en ik hobbel een beetje mee in de flow van de zomer. Mijn Advaitaleraar zei ooit: 'je bent als een dwarrelend blaadje'. Ik kan wel denken dat ik creëer en stuur maar uiteindelijk dwarrel je gewoon, soms een beetje naar links, dan weer een beetje naar rechts. De wind speelt zijn spel. Zo is het leven goed beschouwd ook een spel. Die gedachte geeft een enorme lichtheid en is voor mij een aansporing alles niet te serieus te nemen en me af te stemmen op de flow van het leven zelf. Hoe beweeg jij je tussen de plicht van de agenda en de flow van het leven?

Leef je Verlangen

Wat is jouw verlangen? Tijdens de filosofielessen kreeg ik deze vraag voorgeschoteld. Het riep eigenlijk een beetje irritatie op. Verlangen? Het leven is goed zoals het nu is. Voor mij dan. Verlangen heeft ook iets van reiken en nooit tevreden zijn. Ik ben best tevreden. Twintig jaar geleden ben ik al voor mijn verlangen gegaan. Begonnen als zelfstandig journalist om baas over mijn eigen tijd te zijn. Tien jaar later is daar het zelfstandig kunstenaarschap bijgekomen. Ik heb een man, twee prachtige zoons - wat valt er nog meer te wensen? Toch is het verassend om eens stil te staan bij die vraag: leef ik mijn verlangen? Hoe ziet dat eruit? Het leuke van deze avond was dat we onze favoriete film als kapstok gebruikten. Vervolgens koos je een scène die je daarin raakte. Ik kwam uit bij twee films: 'As it is in heaven' en 'Intouchables'. De laatste film vind ik geweldig vanwege de vriendschap en de humor. De kunst om zwaarte in het leven (de hoofdrolspeler is van top tot teen verlamd) luchtig te houden. Vrijuit te lachen ondanks... In de bioscoop heb ik nog nooit zo gelachen om een film. Heerlijk!
De andere film ontroert me omdat de dirigent zijn verlangen om mensen te raken met zijn muziek volledig leeft. (Hij overlijdt aan het einde van de film maar het verhaal is rond.) Hij laat op muzikale wijze zien dat elk mens zijn eigen toon heeft. Door je stem te laten horen, ontstaat er respect en verbinding met elkaar - als je tenminste naar elkaar luistert. Ben je bereid de toon van de ander te horen en je eigen toon te uiten? De verbondenheid en de vriendschap die in het koor groeit, vind ik prachtig en ontroerend. Zo brengen twee favoriete films mij een stap dichter bij mijn eigen verlangen. De filmscènes kan ik steeds opnieuw oproepen en geven verdieping en kleur aan mijn verlangen. Verbinding, delen en luisteren, humor, creativiteit, lichtheid en plezier. Mijn bijdrage aan de wereld speelt zich hier ergens af. En de jouwe?