Ontmoeting met Ghandi in Bali

De heilige grot Elephant's cave nabij Ubud ligt op verschillende hoogten. Met trappen daal ik af naar de tempel die wordt gebruikt voor ceremonies. Door een nauwe poort gedecoreerd met grote olifantskoppen, kom ik binnen in een kleine, behoorlijk donkere, vochtige ruimte. De zoete geur van wierook komt me tegemoet. Ik snuif het op. Als je niet van wierook houdt tijdens je reis, is Bali geen voor de hand liggende keuze. Bij het beeld staat heilig water en rookwolken zoete wierook vullen de benauwde ruimte.
De tempel ligt in een prachtige tuin met een symfonieorkest aan doordringende krekel- en vogelgeluiden. Als een grote zoem komt de stroom mijn oren binnen. Onder een prachtige boom met grote wortels boven de grond wil ik even gaan zitten om de sfeer in te drinken. Ik heb me bijna laten vallen als ik dikke rode mieren in colonne over de knoestige wortels zie lopen. Gauw een ander plekje gezocht bij de lotusvijver.

Man in lompen

Verder naar beneden de trappen afdalend, zie ik een oude, knokige man wenken. Gehuld in een vuile gele sarong met een oud vies wit bloesje en allemaal scheve bruine tanden in zijn mond, wankelt hij naar me toe. Hij heeft mooie, grote platte voeten. Hij wenkt nogmaals met zijn reumatische hand 'come'. Er is blijkbaar wat te zien. Ik moet even wat overwinnen maar volg hem toch de trap af naar een basin met water waar grote keien in liggen. Zo groot als hunnebedden. Over stapstenen loopt hij naar achteren de vochtige grot in en wijst dan met zijn kromme bruine vinger 'The buddha'. Dan zie ik het. De dikke logge steen is een afgebroken brokstuk van een beeld. Hij glimlacht al zijn rotte tanden bloot en zijn ogen beginnen te glimmen. 'Come.' Weer volg ik hem, maar nu de andere kant op. Ook hier ligt een groot stuk afgebroken beeld van de Buddha. Hij lacht en wipt wat op en neer op zijn mooie voeten. Ik ben de enige die hier is. Andere mensen volgen hem niet en denken waarschijnlijk 'ouwe gek'. Voor mij is deze man in lompen een soort Ghandifiguur. Hij geeft richting en een onverwachts cadeau. Ik bedank hem en geef hem wat rupia. Dan gaat Ghandi tevreden op een steen zitten met zijn rug tegen de rotswand. Gewoon in kleermakerszit, zo oud als hij is, zonder moeite in lotushouding. Dankbaar klim ik weer de trappen op naar boven na deze bijzondere ontmoeting bij de Buddha. 

Mannenhuishouden

Ik geef het grif toe; ik ben een bemoeial. Niet altijd en niet voortdurend. In het werk en onder vrienden valt het wel mee maar in mijn gezin kan ik er wat van. Ik woon samen met drie hele zelfstandige kerels die eigenlijk geen bemoedering nodig hebben en zeker geen bemoeizucht. Maar ja, je wilt eens wat zeggen 'ruim je tas op' of wat corrigeren 'zo praat je niet' of gewoon opvoeden 'en nu die telefoon van tafel, we zitten te eten' maar eigenlijk zitten ze niet te wachten op dat soort commentaar. Voor mij is het ook vermoeiend want sommige dingen zeg je voor de honderdste keer. 'Hang je jas nou eens op.'

Oordeel
Onlangs was ik op een filosofenbijeenkomst en werd geraakt door de woorden van een oudere man die al zijn oordeel had losgelaten. Hij vertelde dat hij niets meer vond, geen oordeel meer uitsprak en alles precies zo liet zijn zoals het was. Ook van positieve oordelen onthield hij zich. Alles is zoals het is, in alle openheid, punt. Het ontroerde mij en gaf me een gevoel van enorme ruimte. Maar ook een enorme uitdaging om zo in het leven te staan. Thuis kon ik gelijk aan de gang met mijn tong afbijten. Bovendien hadden we als gezin een afspraak gemaakt. 'Mama gaat op reis en twee weken ervoor doen we alsof ze al op reis is.' Ik ga een lange reis naar Bali maken en wil die twee weken ervoor graag gebruiken om me in te lezen, de reis voorbereiden en zaken afronden. Op mijn Bali-blog kun je alles lezen over mijn spannende solo-reis en meegaan op avontuur.

Moederloos
Peildatum is 1 maart. Vanaf die datum bemoei ik me nergens meer mee, kook geen eten, doe geen boodschappen, raap geen jassen en sokken op, doe de was niet meer en laat alles gebeuren zoals het gaat. Zonder oordeel. Mijn man staat aan het roer. Hooguit stel ik wat belangstellende vragen aan tafel tijdens het eten dat manlief heeft gekookt. Hij heeft al streng tegen de zoons gesproken; 'Als mama een stapje terug doet, word ik een beetje strenger'. Ze hebben zelfs een huisvergadering gehad. Zonder mij. En zo slaat ons gezin een nieuwe weg in. Een win-winsituatie want eigenlijk bevalt het iedereen. Supertrots ben ik op de oudste die de was doet en op de jongste die alles zo goed mogelijk opvouwt. Het is een mooi driemanschap. Als ik soms uit mijn rol val en me verspreek, me bemoei kortom, dan krijg ik gelijk lik op stuk met de woorden: '1 maart!' Dan weet ik weer hoe laat het is en druip stilletjes af. De mannen zijn goed voorbereid op een moederloos gezin en ik ga prima voorbereid en uitgerust op reis. Dat hele mannenhuishouden laat ik met een gerust hart achter. Toffe kerels.

Dankbaarheid

Breien en haken zijn weer hip. Je schijnt er heel rustig van te worden. Mijn vriendin rijgt kralen. Niet voor zichzelf en niet om rustig te worden maar ze rijgt voor het bedrijfje van haar vriendin. Dat bedrijfje heet Dankbaar.org en handelt in Dankbaarheidstrengen. Elke streng heeft een aantal kralen en een mooi voorwerpje eraan. De ketting geef je thuis een mooie plek en op gezette tijden kun je ermee spelen. Elk kraaltje staat voor iets waar je dankbaar voor bent die dag.
Dankbaar dat de zon schijnt
Dankbaar dat ik gezond ben
Dankbaar voor lieve vrienden
Dankbaar voor een fijn gezin
Dankbaar voor de lach van het kassameisje
Dankbaar voor de trein die ik op het nippertje haalde
Dankbaar voor vrede in ons land
En zo rollen de kralen door je vingers net als de gebedskralen van een katholiek of oud Grieks mannetje. Wil je het wat moderner, gebruik dan de free app voor dankbaarheid. Sinds kort ben ik via mijn website ambassadeur van deze club. Op de pagina van de rouwworkshop staat onderaan een Dankbaar-button. Rouw, dood, verlies, leven, overgave en dankbaarheid hebben alles met elkaar te maken. Zo'n speciale ketting kun je voor jezelf kopen als verwennerij of weggeven als origineel cadeautje. Daarnaast vind ik het leuk om op zo'n eenvoudige manier een andere ondernemer te ondersteunen in haar idealen en bedrijf. Veel succes Lisette!
Bestellen kun je via de link in dit leuke boekje.

Het leven als spel

Op een avond in de krokusvakantie tijdens onze zoonloze week, kropen mijn lief en ik achter de iMac voor de meeslepende film La Vita `e Bella. Een prachtige Italiaanse film die speelt rond de oorlogsjaren. De opening is het romantische liefdesverhaal tussen Oscar en Dora. De humor en speelsheid van Oscar zijn hartverwarmend. Zijn geliefde wordt hem letterlijk in de schoot geworpen in een hooiberg en hij noemt haar keer op keer 'mijn liefste prinses'. In het Italiaans klinkt dat honderd keer opwindender. Oscar is een levenskunstenaar die van elke tegenslag een uitdaging maakt. Zo maakt hij zijn leven vol ervaringen tot een spel, waarin helaas soms vals gespeeld wordt maar dat lijkt hem niet te hinderen. Als de oorlog uitbreekt en hij als jood wordt gedeporteerd met zijn zoontje, blijft hij geloven in de kracht van de verbeelding. Zelfs als hij gescheiden wordt van zijn grote liefde, laat hij zich niet uit het veld slaan. Hij spiegelt zijn zoontje een groot spel voor, met strenge regels van de bewakers maar ook met fantastische prijzen. Een aangrijpend maar ook komisch moment in de film is zijn vertaling van de Duitse commandant die de gevangenen hun plichten toeblaft. Hij vertaalt het voor zijn kameraden en voor zijn zoontje met een kwinkslag; hij verstaat niet eens Duits. Hij verzint zijn eigen regels en voert een show op met Italiaans temperament en zijn zoontje gaat mee in de fantasie. Zo wisselen indringende beelden van barakken, gestreepte pyama's en indoctrinatie af met lichte, humoristische en ontroerende scènes. Dit kleine jongetje lijkt te ontkomen aan de dood en aan een trauma door de levenskunst van zijn vader die daarvoor een groot offer brengt. Voor iemand die zo het leven leeft, de speelsheid kan vasthouden zelfs in oorlogstijd, heb ik grote bewondering. Deze ontroerende film is een must-see.
Heel vreemd was het om de volgende dag in de Kunsthal van Rotterdam te lopen en alles tastbaar uitgestald te zien in de tentoonstelling De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen. De gestreepte pyjama werd tastbare werkelijkheid evenals de gasvrije kinderwagen met dichtgeschroefd glas van prinses Juliana, de knikkers van Anne Frank, de fietsen met houten banden en de gele lap met talloze sterren waarin een sierlijke J gekalligragfeerd is. Hoe wrang om die J zo mooi mogelijk te tekenen midden op die stigmatiserende ster. De gele jodenster die Oscar en Dora droegen in de film, ligt hier nu realisitsch in een vitrine. Ook de grote tank van de bevrijders die in de film La Vita `e Bella een prominente rol speelt, is aanwezig op de statig zwarte presentatieblokken in de Kunsthal. Deze tentoonstelling is waardig en ingetogen vorm gegeven en een must-see voor iedereen die de oorlog tastbaar wil beleven. Eigenlijk loop je weer even door de film. De tentoonstelling in de Kunsthal is nog te zien t/m 5 mei.

Dienstbaarheid

‘Mam, dit wil ik doen’. Zoonlief gooit een fullcolour glossy folder op tafel. Vandaag is hij naar een voorlichtingsbijeenkomst geweest voor hbo-studies. Heel lang heeft hij niet geweten wat hij moest doen na zijn school en nu twinkelen zijn ogen, blij dat hij ‘iets’ heeft gevonden. Wij ook. ‘Het is wel een beetje duur’ voegt hij er nog bedremmeld aan toe. ‘Een particuliere opleiding in Rotterdam geloof ik’.  Rotterdam! De stad waar ik ben opgegroeid en nu nog steeds graag kom vanwege de recht-voor-z’n-raap-mentaliteit. Ik beloof hem dat ik de folder zal doorploegen. ‘s Avonds na het eten pak ik het mooi vorm gegeven boekje in stemmig zwart en rood. De Engelse termen druipen van de bladzijden: hospitality, sales, international business, evenementen management en entrepreneurship. Anthony Robbins opent met zijn statement: ‘The path to succes is to take massive, determined action.’ Op donderdag moeten de leerlingen in pak komen. Ik glimlach, zoonlief loopt tot nu toe alleen in Hoodies en jeans. Ik bekijk de foto’s van de gladgeschoren, schone jongens en de keurige meisjes met strakke paardenstaarten. Mijn oog valt op een quote van een leerling die haar zomerstage in Maleisië heeft gedaan: ‘In Azië is de gast geen koning, maar een god’ en ze voegt er fijntjes aan toe: ‘hier kan het westen een voorbeeld aan nemen.’Discipline, doorzettingsvermogen en 100% klantgericht doen, denken, en handelen. Dat is waar deze businessopleiding in uitblinkt. Ik mijmer over mijn reis naar Azië. Ik verheug me op die enorme klantvriendelijkheid en gastvrijheid. Binnenkort vertrek ik naar Bali, het land van vriendelijkheid, lotusbloemen, bloemenoffers en gevouwen kunststukjes van baddoeken op je hotelbed. Het is de eerste keer dat ik naar Azië ga en ik ben benieuwd hoe die dienstbare mentaliteit mij gaat raken. Welke kanten van mij komen in het licht? Hoe dienstbaar ben ik? Of gaat een onderdanige houding me vreselijk irriteren? Het eerste enthousiasme van zoonlief is inmiddels wat getemperd. Hij gaat binnenkort een open dag bezoeken van deze peperdure, klantgerichte business opleiding in Rotterdam... en dan zien we wel verder.

Wat mij raakte in het Rijks

De eregalerij, Rembrandt, Van Gogh, de moderne kunst vanaf 1900; ik heb het allemaal bewonderd in het Rijksmuseum. Wat mij echt raakte was de fototentoonstelling van Henk Wildschut waar ik min of meer toevallig tegenaan liep. Indrukwekkende foto's die door je ziel snijden zoals een lopende band met zachte, gele kuikentjes, die zo van de lopende band donderen met de pootjes nog in de lucht, de vleugeltjes angstvallig gespreid. Het onderschrift bij de foto luidt: Halffabrikaat. Een zielig kalfje poseert met als titel: 119 kg. De tijd dat koeien namen als Bertha kregen, ligt ver achter ons. De fokstier die vastgeketend staat en er alleen is voor zaadproductie met als sobere titel: Zaad. De onmetelijke vlakte aan bruine kippen, in rekken gepropt en scharrelend, elkaar verdrukkend over een betonnen vloer. De titel luidt: 2.400 m2. De idylle van moestuintjes en kleinschalig kipjes houden wordt hiermee om zeep geholpen. Export van dieren en voedsel is big business. Die zeven miljard mensen op aarde moet gevoed worden en Nederland draagt daar als tweede grootste exportland op deze manier aan bij. Je zou er spontaan vegetarisch van worden. Het fotoproject blijkt een opdracht te zijn van het Rijksmuseum in samenspraak met NRC Handelsblad. Wildschut fotografeerde voor Document Nederland Ons dagelijks brood en bracht de Nederlandse voedselproductie van groenten, fruit, vlees, melk, vis en eieren in beeld. Zelf zegt hij daarover: "Alles in ons voedselproces is gerelateerd aan economie, efficiency en rendement. Ik begon deze opdracht met het idee dat er van alles mis is met ons voedselsysteem. Ik ben daar veel genuanceerder over gaan denken. Grootschaligheid leidt ook tot innovatie, energiebesparing, betere controle op de kwaliteit van onze voeding en zelfs meer dierenwelzijn.' De tentoonstelling is nog te zien t/m 7 januari in het Rijksmuseum Amsterdam. Benieuwd wie de opdracht voor 2014 krijgt.

Respect voor Wubbo

Niet zelden ben ik zo geraakt door een filmpje dat voorbij kwam via social media. Het gaat om voormalig astronaut en natuurkundige Wubbo Ockels. Hij deelt met een groot publiek dat hij uitgezaaide nierkanker heeft. Kanker is overal. Iedreen kan het overkomen. Maar nu ik zelf boven de vijftig ben komen dit soort kanker-berichten steeds vaker voor in mijn directe omgeving. Familie, een cursist, een vriendin krijgen vaak bij toeval het slechte nieuws te horen. Als je te horen krijgt dat je kanker krijgt, beland je in een rollercoaster. Van medische behandeling naar operatie, van ziekenhuis naar ziekenhuis. Maar vlak daarvoor zit vaak een moment van stilte, van waarheid, van 'dit doet er toe'. Het zet je leven even in perspectief. Wubbo beschrijft dat moment. Hij heeft het ook over rouw en zet daar iets tegenover. Wat hij daarna laat zien is een tantrische dans voor zijn lichaam. Het liefdevol omarmen van zijn zieke lijf en het leven zelf. Kijk en geniet. Ik kreeg er kippenvel van.